การเคลื่อนไหวโดยอาศัยการไหลของไซโทพลาซึมหรือเท้าเทียม

สิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวที่เคลื่อนที่โดยอาศัยเท้าเทียม (pseudopodium) ได้แก่

อะมีบา:: เคลื่อนที่โดยอาศัยการไหลของไซโทรพลาสซึม หรือเท้าเทียม (Pseudopodium(ชูโดโพเดียม)โดยการที่ไซโทรพลาสซึม
จะไหลได้นั้นเกิดขึ้นจาก 3 ส่วนด้วยกัน คือ
1. เอ็กโทพลาสซึม (Ectoplasm) เป็นไซโทรพลาสซึมที่อยู่ข้างนอก มีลักษณะเป็นสารกึ่งแข็งกึ่งเหลว
เรียกว่า เจล (gel)
2. เอ็นโดพลาสซึม (Endoplasm) เป็นไซโทรพลาสซึมทีอยู่ด้านในมีลักษณะค่อนข้างเหลว
เรียกว่า โซล (sol)
3. ไมโครฟิลาเมนท์
การเกิดเท้าเทียม เกิดจาก การแยกตัวและรวมตัวของโปรตีนแอกติน ในไมโครฟิลาเมนท์ มีผลต่อการ
เปลี่ยนแปลงของไซโทรพลาซึม ดังนี้

ทำให้เอนโดพลาสซึมไหลไปในทิศทางที่อะมีบาจะเคลื่อนที่แล้วปรับสภาพเป็นเอ็กโทพลาสซึม
ส่วนเอ็กโทรพลาสซึมที่อยู่ด้านท้ายจะกลายเป็น เอนโดพลาซึม เป็นของเหลวไหลมาแทนที่
เอนโดพลาสซึมที่เคลื่อนไปแล้ว

www.nana-bio.com

การเคลื่อนที่ของพารามีเซียม

พารามีเซียม (Paramecium) เป็นสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กจำพวกโปรโตซัว ซึ่งมักเกิดในบริเวณที่ม
ีการเน่าของอินทรีย์วัตถุ ไม่ว่าจะเป็นทรากพืช เช่น ใบไม้ หญ้า ทรากสัตว์ หรือเศษอาหาร ปกติ
จะใช้เป็นตัวแทนของสัตว์เซลเดียวกลุ่มที่มีขน (cilia) ในเรื่องโครงสร้างของเซลล์ การกินอาหาร
การแบ่งเซลล์ และการแพร่พันธุ์แบบใช้เพศ ปัจจุบันพบว่าลูกปลาวัยอ่อนสามารถกิน
พารามีเซียมเป็นอาหารได้ และสามารถดำเนินการเพาะเลี้ยงให้เพิ่มจำนวนมากมายได้อย่างง่ายๆ
ทำให้พารามีเซียมกลาย เป็นอาหารธรรมชาติที่มีประโยชน์อย่างยิ่งในการอนุบาลลูกปลาวัยอ่อน
โดยเฉพาะในธุรกิจการเลี้ยงปลาสวยงาม เพราะทำให้ลูกปลาวัยอ่อนที่มีขนาดเล็กเจริญเติบโต
รวดเร็ว และมีอัตราการรอดสูง มีความสำคัญสำหรับผู้เพาะเลี้ยงปลากัด ปลาปอมปาดัวร์
ปลาเทวดา ปลาม้าลาย และปลาซิวชนิดต่างๆ อย่างมาก ที่สำคัญคือผู้เพาะเลี้ยงปลาสวยงาม
ทั่วไปสามารถเตรียมเชื้อพารามีเซียม และดำเนินการเพาะเลี้ยงได้อย่างง่ายๆ

http://home.kku.ac.th/pracha/Paramecium.htm

แฟลเจลลัมและซีเลีย

ซีเลีย (cilia หรือ cilium ในรูปเอกพจน์) เป็นออร์แกเนลล์ที่พบในเซลล์จำพวกยูแคริโอต (eukaryotic cell) ซิเลียมีลักษณะบาง
ส่วนพัดโบกที่มีลักษณะคล้ายครีบหรือหางจะยื่นออกมาประมาณ 5-10 ไมโครเมตร นับจากผิวเปลือกของเซลล์ออกมา ซิเลียมี
สองประเภทได้แก่ซิเลียที่เคลื่อนไหว (motile cilia) ซึ่งจะพัดโบกไปในทิศหนึ่งอย่างต่อเนื่อง ส่วนอีกประเภทหนึ่งคือซิเลียที่
ไม่เคลื่อนไหว (non-motile cilia) ซึ่งทำหน้าที่เป็นออร์แกเนลล์ประสาทให้กับเซลล์ ซิเลียมีลักษณะทางโครงสร้างคล้ายๆ
กับแฟลเจลลัมซึ่งจัดอยู่ในประเภทอุนดูลิโพเดียม (undilopodium) แต่ซิเลียจะต่างกับแฟลเจลลัมตรงที่ มีจำนวนส่วนที่ยื่น
ออกมาเยอะกว่าแฟลเจลลัมที่มีส่วนที่ยื่นออกมาเพียง 1-2 อันเท่านั้น รวมถึงยังมีขนาดเล็กกว่าและสั้นกว่าแฟลเจลลัมอีกด้วย
ซิเลียทำหน้าที่ พัดโบกฝุ่นละออง และเมือก
โครงสร้างของซิเลียนั้น ประกอบด้วยไมโครทิวบูลเรียงตัวกันเป็นวง ซึ่งด้านนอกของวงจะประกอบด้วยไมโครทิวบูลทั้งหมด 9 ชุด
แต่ละชุดจะมีไมโครทิวบูล 2 อัน ส่วนตรงกลางของซิเลียนั้นจะมีไมโครทิวบูลอยู่ 2 อัน แทนสัญลักษณ์ของไมโครทิวบูลในซิเลีย
ด้วยตัวเลขเป็น 9+2 โดยไมโครทิวบูลแต่ละอันนั้น จะเชื่อมกันด้วยแขนโปรตีนไดนีน (Dynien arm) และเมื่อไมโครทิวบูล
เกิดการเลื่อนหรือสไลด์ ก็จะทำให้ซิเลียสามารถโค้งงอได้

แฟลเจลลัม (อังกฤษ: flagellum, พหูพจน์: flagella) เป็นเส้นใยขนาดยาว ที่ยืดยาวออกมาจากเซลล์ มีลักษณะการเคลื่อนที่คล้ายแส้
ช่วยให้เซลล์เคลื่อนที่ไปข้างหน้า ประกอบด้วยการจัดตัวของไมโครทูบูลเป็น 9+2 เช่นเดียวกับซิเลีย แต่มีจำนวนเส้นต่อเซลล์น้อยกว่า
บริเวณโคนของแฟลเจลลัมจะยึดกับโครงสร้างภายในเซลล์ที่รียกว่า เบซัลบอดี (basal body) หรือ ไคนีโทโซม (kinetosome)ซึ่งมี
การจัดเรียงตัวของไมโครทูบูลเป็น 9+0 ถ้าตัดเบซัลบอดีออก แฟลกเจลลานั้นจะเสียความสามารถในการทำให้เซลล์เคลื่อนที่
แฟลเจลลัมของเซลล์จำพวกยูคาริโอตนั้น จะโบกพัดไปมาคล้ายตัว S และถูกล้อมรอบไปด้วยเยื่อหุ้มเซลล์

http://th.wikipedia.org

โครงสร้างแฟลเจลลัมและซีเลีย

โครงสร้างภายในแฟลเจลลัมและซิเลียจะค้ำจุนด้วยหลอดโปรตีนไมโครทิวบลู(microtubules) โดยไมโครทิวบูลมีการจัดเรียงตัว
เป็นวง 9 กลุ่ม ๆละ 2 หลอด และตรงแกนกลางอีก 2 หลอด การจัดเรียงตัวของไมโครทิวบูลลักษณะเช่นนี้เรียกว่า 9+2
ไมโครทิวบูลถูกล้อมรอบด้วยเยื่อบาง ๆ ซึ่งเป็นเยื่อที่ติดต่อกับเยื่อหุ้มเซลล์ แฟลเจลลัมหรือซิเลียสามารถพัดโบกหรือโค้งงอได้
เนื่องจากการทำงานของโปรตีนไดนีน (dynein)ที่อยู่ระหว่างไมโครทิวบูลที่เรียงเป็นวงโดยทำหน้าที่เป็นเหมือนแขนที่เกาะกับ
ไมโครทิวบูลจึงเรียกว่า ไดนีนอาร์ม (dynein arm) การพัดโบกหรือการโค้งงอของแฟลเจลลัมหรือซิเลียทำให้เกิดการเคลื่อนที่
ของเซลล์ได้ แต่อย่างไรก็ตาม การทำงานของแฟลเจลลัมหรือซิเลียถูกควบคุมโดยเบซัลบอดี (basal body) หรือไคนีโทโซม (kinetosome) ซึ่งเป็นโครงสร้างที่อยู่ในเยื่อหุ้มบริเวณโคนของแฟลเจลลัมหรือซิเลีย ภายในเบซัลบอดีมีการจัดเรียงตัวของ
ไมโครทิวบูลในลักษณะ 9+0  กล่าวคือ ไมโครทิวบูลเรียงตัวเป็น 9 กลุ่ม ๆ ละ 3 หลอด แต่ไม่มีไมโครทิวบูลอยู่ตรงกลาง
ได้มีการทดลองตัดเอาเบซัลบอดีออก พบว่า  แฟลเจลลัม หรือซิเลียไม่สามารถเคลื่อนไหวได้

http://www.wangchan.ac.th/teacher_issue/t712/unit12.html.html

ไส้เดือน

ไส้เดือนดิน หรือที่นิยมเรียกสั้น ๆ ว่า ไส้เดือน (อังกฤษ: Earthworm) เป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังในไฟลัมแอนเนลิดา
ในอันดับย่อย Lumbricina มีลักษณะลำตัวเป็นข้อปล้อง

การเคลื่อนที่ของไส้เดือน

ไส้เดือนดินเคลื่อนที่โดยจะใช้เดือยส่วนท้ายจิกดินไว้ เพื่อป้องกันไม่ให้ส่วนท้ายเคลื่อนที่ ขณะเดียวกันกล้ามเนื้อวงจะหดตัว
กล้ามเนื้อตามยาวคลายตัว ปล้องของลำตัวจะยืดยาวออก ทำให้ลำตัวเคลื่อนไปข้างหน้าจากนั้นเดือยที่ปล้องส่วนหน้าจะจิกดินไว้
กล้ามเนื้อวงคลายตัว กล้ามเนื้อตามยาวหดตัว ทำให้ปล้องโป่งออกดึงส่วนท้ายของลำตัวให้เคลื่อนไปข้างหน้า การทำงานร่วมกันของกล้ามเนื้อวงและกล้ามเนื้อตามยาวโดยการหดและคลายตัวต่อเนื่องกันเป็นระลอกคลื่นทางด้านหน้ามา
ส่วนท้ายของลำตัว ทำให้ไส้เดือนดินสามารถเคลื่อนที่ไปข้างหน้าได้

http://www.wangchan.ac.th/teacher_issue/t712/unit27.html

การเคลื่อนที่ของแมลง(ตั๊กแตน)

แมลง (insect) เป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังแต่แมลงมีโครงร่างภายนอก (exoskeleton) ซึ่งเป็นสารพวกไคทินมีลักษณะเป็นโพรง
เกาะกันด้วยข้อต่อซึ่งเป็นเยื่อที่งอได้ ข้อต่อข้อแรกของขากับลำตัว เป็นข้อต่อแบบบอลแอนด์ซอกเก็ต (ball and socket)
ส่วนข้อต่อแบบอื่นๆ เป็นแบบ บานพับ การเคลื่อนไหวเกิดจากทำงานสลับกันของกล้ามเนื้อเฟล็กเซอร์ (flexor)
และเอ็กเทนเซอร์ (extensor) ซึ่งเกาะอยู่โพรงไคทินนี้ โดยกล้ามเนื้อเฟล็กเซอร์ (flexor) ทำหน้าที่ในการงอขา
และกล้ามเนื้อเอ็กเทนเซอร์ (extensor) ทำหน้าที่ในการเหยียดขา ซึ่งการทำงานเป็นแบบแอนทาโกนิซึม (antagonism) เหมือนกับคน

แมลงเป็นสัตว์ขนาดเล็ก มีลำตัวเบา แต่มีปีกขนาดใหญ่เมื่อเทียบกับลำตัว แมลงมีระบบกล้ามเนื้อเป็น 2 แบบ คือ
1. ระบบกล้ามเนื้อที่ติดต่อกับโคนปีกโดยตรง
มีกล้ามเนื้อคู่หนึ่งเกาะอยู่ที่โคนปีกด้านในและส่วนท้องเมื่อกล้ามเนื้อคู่นี้หด ตัวจะทำให้ปีกยกขึ้น และกล้ามเนื้ออีกคู่หนึ่งเกาะอยู่กับ
โคนปีกด้านนอกและส่วนท้องเมื่อกล้ามเนื้อคู่นี้ หดตัวจะทำให้ปีกลดตัวต่ำลง การทำงานของกล้ามเนื้อมัดนี้เป็นแบบแอนทาโกนิซึม
(antagonism) ทำให้ปีกของแมลงยกขึ้นและกดลง จึงทำให้เกิดการบินขึ้นได้แก่ แมลงชนิดต่าง ๆ เช่น แมลงปอ
ผีเสื้อ
2. ระบบกล้ามเนื้อที่ไม่ติดต่อกับปีกโดยตรง
ระบบ กล้ามเนื้อที่ไม่ติดกับปีกโดยตรง แต่ติดต่อกับผนังส่วนอก กล้ามเนื้อคู่หนึ่งเป็นกล้ามเนื้อตามขวาง โดยเกาะอยู่กับผนังด้านบน
ของส่วนอกกับผนังด้านล่างของส่วนอก เมื่อกล้ามเนื้อคู่นี้หดตัวทำให้ช่องอกแคบเข้าและลดต่ำลงเกิดการยกปีกขึ้น ส่วนกล้ามเนื้อ
อีกคู่หนึ่งจะเป็นกล้ามเนื้อตามยาวไปตามลำตัวเมื่อกล้ามเนื้อคู่นี้หดตัว ทำให้ช่วงอกยกสูงขึ้นทำให้กดปีกลงด้านล่าง การทำงานของ
กล้ามเนื้อทั้งสองคู่นี้จะทำงานประสานกันเป็นแบบ แอนทาโกนิซึม (antagonism) จึงทำให้ปีกขยับขึ้นลงและบินไปได้ ได้แก่ แมลง

http://newjume.blogspot.com/2012/10/blog-post_8433.html